2.juledag/Stefanusdagen - III. 2015
Gjerstad kyrkje
Johs. 16,1-4a
[Spesielt interesserte vil raskt kunne sjå at denne preika er bygd over same utgangspunkt som preika for julaftan. Mange avsnitt og setningar er identiske - likevel er preikene ulike og tilpassa ulike dagar i kyrkjeåret]Gjerstad kyrkje
Johs. 16,1-4a
Finst eigentleg den idyllen vi har gjort jula til?
For er det noko vi kan i dette landet vårt, så er det å lage juleidyll.
Knapt nokon teiknar eit vakrare og meir innbydande julekort for oss vestlendingar enn sunnfjordingen Jakob Sande som har gjeve oss julesalmen “Det lyser i stille grender”.
Det er som vi ser dei for oss, julelysa frå husa langs fjordar, i dalane våre og innunder fjella.
Til og med i ei julehelg som slett ikkje er kvit, og som har temperaturar der jula kan forvekslast med juli, så kjenner vi juleidyllen og julefreden.
«Det lyser i stille grender
av tindrande ljos i kveld,
og tusene barnehender
mot himmelen ljosa held.»
Alle julehelger ber gleda med seg. Julegleda. Det handlar om barnet som kom frå Gud. Om barnet som var Gud. Men det var også eit menneske. Lite. Nyfødd. Hjelpelaust overgjeve til to varme omsorgspersonar som Bibelen teiknar opp for oss med glansfulle strekar.
Våre julehelger ber glansen i seg. Idyllen. Vi tek med oss strekane frå Bibelens teikningar av det som hende.
Vi gjer oss førestillingar om korleis det såg ut. Barnet.
Korleis dei såg ut. Foreldra.
Korleis det såg ut i Betlehem. Fødestaden.
Og då skapar vi idyll. Vi lagar jula til ein idyll. Og er det ikkje fint nok, så strør vi på med lys og fargar. Med gåver og mat. Med drikke og fest.
Men så møter den 2.juledagen oss. Brutalt nedbrytande av vår heimesnekra juleidyll.
Det er litt vanskeleg å setje ord på det, men eg må opne munnen og ytre at våre julehelger truleg er tufta på eit bedrag av idyll. Men vi let oss gjerne bedra. For det er behageleg. I bedraget er det rom for å byggje inn alt vi skulle ynskje var veltilpassa, idyllisk, -gjerne innskrive i ein norsk julesalme med lys i stille grender.
2.juledag kallar vi også for Stefanusdagen. Vi feirar dagen til minne om den første kristne martyren – han som vart steina til døde fordi han ikkje ville gje opp sitt vitnemål om Jesus, som han trudde på.
I kyrkjene våre vert vi i dag møtte av ord frå Jesu eigen munn, der Jesus er tydeleg på at det kan koste å følgje han. Til og med kan det koste livet. «-det kjem ei tid då kvar den som slår dykk i hel, trur han gjer Gud ei teneste» seier Jesus til læresveinane.
Høyrer dette eigentleg heime på ein av juledagane, tenkjer du?
Då vil eg gjerne hjelpe oss alle til å tenkje om att. Og til å dukke ned i det vi veit om jula og følgjene av jula, slik Bibelen vitnar om det. Då vert det temmeleg kjapt tydeleg at det ikkje er eit for sterkt ord å snakke om at all vår idyll som vi freistar å tufte vår julefeiring på, nokså snart kan vise seg å kvile på – nettopp: Eit bedrag.
Vår julehelg i år er farga i nye fargar. For filter etter filter er plukka bort frå augo våre, slik at andre nyansar av det som hende i dei dagane også kjem inn i lyset. Vi kan sjå meir. Sjå at det har hendt uendeleg mykje, også rundt oss sidan sist vi feira jul.
Det siste året har vore så dramatisk at julefargane har skifta sidan i fjor.
Julehelga dette året skal som alltid lysast opp av orda om det som hende då Jesus vart fødd til jubel og englesong i Betlehem. Då kom han til oss som
«-barnet, Guds son, vår sonar,
som døden for evig batt»
Men så tok ting til å hende. Etter fødselen i Betlehem. Mens barnet enno var lite. Framleis som nyfødd å rekne. Men allereie stort som menneske. Så stor at kongen, Herodes, sjølv vart liten. Så liten at han krympa menneskeverdet sitt til ein despot. Han sette i gang ein av dei verste terroraksjonar historia kjenner til. Barnemordet i Betlehem.
Difor må eg bruke mi julehelg i år til å tenkje på at slik vart barnet og foreldra flyktningar. I Matteusevangeliet kan vi lese korleis Josef og Maria og Jesusbarnet vart ein flyktningefamilie som for ei tid rømde til Egypt. Dei måtte bort frå despotiet for å berge liv. Eit liv som seinare skulle ofrast for alle oss som vil feire jul i år.
Julehelga som møter oss i år, er ikkje berre full av glans og glitter, men også fylt av sot og røyk som vårt lokalsamfunn heime i Lindås, ikkje lenger unna enn i dykkar nabokommune, presterte å by til dei som flyktar frå despoti, krig og redsle nett no.
Kan julehelga bere glede med seg, også dette året?
Heldigvis – ja! For juleglede er større enn vondskap, dumskap og redsle for framande.
Juleglede er tufta på engleord om ei glede for heile folket. For alle oss som har lagt vår julefeiring hit til i kyrkja.
Men ei glede vert alltid større når vi deler den med andre.
Difor deler vi gåver med kvarandre når vi feirar Jesu fødsel.
Difor skal vi dele fridom og tryggleik med dei som rømer frå despoti og livstrugande forhold akkurat dette året.
I år møter vi dei, dei som rømer frå eit heimland tett ved Betlehemsmarkene der himmel og jord vart lyst opp av englenærvær den aller første julenatta.
Julegleda og englesongen frå Betlehem er for alle. Anten vi kjenner jula som full av glans og glitter og lukt av pinnekjøt, eller om vi har lukta av bomber og røyk med oss i kleda når grenser vert kryssa.
Nokre av dei som slik flyktar frå krig og redsle er kristne.
At den kristne kyrkja i Syria og andre land i denne regionen er i ferd med å verte utsletta, viser at Jesu ord til sine etterfølgjarar ikkje var for sterke. Jesus var tydeleg på at forfølgingar måtte kome. Dei skulle kome. Slik han vart forfølgd heilt frå han som nyfødd måtte flykte til Egypt.
Og i dag er det altså slik at med seg på flukt frå valden i Midtøsten, følgjer mange som slett ikkje trur på Jesus som sin frelsar. I Islam anerkjenner dei rett nok Jesus som ein viktig profet. Men samstundes ser vi at ytterleggåande muslimar gjerne viser fram korleis dei avrettar både kristne og muslimar som ikkje trur sterkt nok.
Tida med martyrium er slett ikkje over.
Men i vårt land kan alle vere trygge. Trygge for liv.
Og enn så lenge – trygge i vår tru.
Samstundes ser vi at også rundt oss, så skjerpest frontar.
Nokre brukar vald og brann mot dei som trur annleis. Mot den kristne kyrkja brukar dei sterke ord. Til dels hatefulle og nedsetjande ord.
Les kva som står i kommentarfelta på Internett når kristne tradisjonar og kristen julefeiring er tema. Det er til å verte oppgjeven av. Diverre vert også nokre redde av det som står å lese. Det er heller ikkje kjekt å tenkje på at det gjerne kan vere naboen din som gøymer seg bak eit anonymt kallenamn.
Du kan få med deg ein liten smakebit om oss prestar, henta frå eit kommentarfelt i Dagbladet ein av dei siste dagane før jul:
dagens prester er …. så djevelsk selvtilfrede, når de møter en fattig man smiler de med slangesmilet sitt og sier stakkars deg til mannen, åsså kjører dem den file bilen sin hjem til frua og alle vennene sine mens de propper munnhulen sin full av kaker og kaffe, også ber de litt til Jesus når de får vondt i magen av alle kakene. Åsså skriver de brev til staten og vil ha mere lønn for de må ha nye møbler på hytta si. Åsså kaller dem Jesus for kammeraten sin, den eneste forskellen på prester i dag og middelalderen er at de ikke lenger brenner dem de ikke liker på levende bål.
Heldigvis er slik verbal motstand tilnærma problemlaus å leve med.
Men er det eit varsel om at hatet til slutt kan koke over og gje seg meir dramatiske utslag, også her hjå oss? Det har allereie kokt over for nokre som må forhalde seg til at flyktningar og framande er ein del av vår nye kvardag.
Denne julehelga har eg fått møte Jesus på ein litt ny måte. Eg har fått juleglede slik eg alltid har det i høgtida. Eg har fått sjå at mi juleglede er for han som kom til oss under englesong og jubel julenatt. Han veit kven vi er, alle vi som helsar han.
Han ser «tusene barnehender» som held sine lys mot himmelen.
Han ser dei som speidar mot nord og desse lysa, på veg gjennom ei mørk natt i ei mørk tid. Han ser dei, for han var nemleg som ein av oss. Til og med var han ein flyktning!
AMEN
