Jul med kontrastar

Romsjulssøndag I. 29.12.2013
Eidsvåg
Matt 2,13-15

Det var ei fin jul. I alle fall for meg og min familie.
Eg håpar det vart slik for alle dykk som høyrer på meg også. Jula er ei god tid for dei aller fleste. Difor gjer det slikt inntrykk å lese aviser når juledagane har slokna og romjula tek over. Vi såg framsida i Bergens Tidende tredje juledag der vi kunne lese om familiar som er ramma av ulukker og brå død. Ein av dei var ein småbarnsfar som trafikkdøden reiv bort. Vi grøssar. Og vi håpar at vi ikkje kjende nokon av dei. Det gjer i alle fall eg, for eg har ti års presteteneste i Sunnfjord bak meg, og veit at eg kjenner mange i bygda der det hende!

Eg opnar fleire aviser denne dagen, og i ei anna avis, sjølvaste Vårt Land, les eg leiaren som avsluttar jula. ”Julens hovedbudskap er godhet og omsorg” skriv VL.
Tja, tenkjer eg. Det er ein viktig bodskap i jula – det med å vere god og å vise omsorg. Men hovudbodskap?

Hugsar eg rett, så var det noko anna innhald i bodskapen frå engelen ved Betlehem. ”Sjå, eg kjem til dykk med bod om ei stor glede ---- i dag er det fødd dykk ein frelsar.” Det er hovudbodskapen i jula.

Det handlar om glede i jula. Om stor glede. Ei glede over at vi har ein frelsar. Han som kom frå Gud og vart menneske for at han skal berge og redde alle oss andre menneskeborn. Berge oss for det evige livet. Opne vegen til Gud.

Eg vågar å påstå at det er hovudbodskapen i jula. Glede og frelse.

Når det er sagt, må vi skunde oss å leggje til: Jula ber i seg mykje, mykje meir. Jula er fylt av mysteriet. Jula er full av kontrastar.

Apostelen Paulus skriv nokre ord om mysteriet i teksten vi las i denne gudstenesta: ”Samstemt bekjenner vi at gudsfryktens mysterium er stort.” (1.Tim 3,16)

Eg tala om dette i nabokyrkja her i Åsane 1.juledag. Om mysteriet, og då sa eg m.a.:

-fordi Guds vegar og Guds tankar ikkje er til å begripe, er det at vi som kyrkje samlar oss i kvar ein krok over heile verda. Men vi samlar oss ikkje for å forstå på denne juledagen. Vi samlar oss i tru.
Det ufattelege og ubegripeleg går utanpå forstand og logikk.
Seinare i dag, når vi nærmar oss noko anna uforståeleg i kyrkja sitt liv, nemleg nattverden, så brukar vi eit liturgisk uttrykk: ”Stort er troens mysterium”

Jula er ein del av dette ”troens mysterium”. Og nettopp trua vår er det som opnar augo våre for det uforståelege og ubegripelege.

Det uforståelege og det ubegripelege.
Vi er omgjevne av dette kvar dag, året igjennom. Slik vi som trur også rammar livet vårt inn i dette forunderlege mysterium som vi ikkje maktar å begripe, men som vi klamrar oss til, nettopp med trua vår.

På denne romjulssøndagen vert vi gjennom den korte preiketeksten konfronterte med fleire innslag av mysterium i samband med juleforteljingane.
”Da vismennene var dratt bort…”
Slik vart tekstorda innleia. Det dreiar seg sjølvsagt om vismennene frå Austerland som kom til Betlehem for å hylle han dei trudde var ein nyfødd konge. Det handlar om vismennene som følgde stjerna. Stjerna viste veg for dei og stansa over den staden i Betlehem der barnet var.

Mysterium! Betlehemsstjerna er eit mysterium for trua. Korleis kunne det skje? Er det mogeleg at Gud set stjernene på himmelen i rørsle for å vise sine planar for å frelse menneskeslekta? Eller er det myter og oppspinn?
Det finst haugar av forklaringar på stjerna. Gode - dårlege. Konspiratoriske.
For meg kjem dette inn i kategorien ”Stort er troens mysterium”

Men forteljinga om vismennene og stjerna har også i seg ein annan figur. Ein verkeleg og historisk figur som gjer at det er råd å tidfeste fødselsforteljingane i Betlehem. Vi møter kong Herodes i denne forteljinga. Herodes den Store. Er du interessert i å vite meir om han, kan du gå heim og lese på nettet, f.eks i Wikipedia. Der ser vi at han døydde i året 4 f.Kr – altså eit bevis på det vi veit frå andre samanhangar, at vår tidsrekning ikkje stemmer heilt. Jesus vart nok fødd nokre år før det vi reknar som år 0. I teksten vår står det Jesus og familien hans vart i Egypt til Herodes var død.

Vi skal ikkje seie særleg meir om Herodes, men han er framstilt i historia som uvanleg brutal og rå. Og i Bibelen les vi om det forferdelege barnemordet i Betlehem som gjorde at Josef og Maria vart drivne på flukt til Egypt.

Enno ein gong vert trua vår utfordra av det mysteriøse. Herrens engel talar til Josef i ein draum og fortel korleis dei skal forhalde seg til kongens grufulle gjerningar.

Men viktigare for deg og meg i dag enn å gruble over stjerne, draumar og forunderlege menn frå det store ukjende i aust, er det å konstatere at gleda i jula nokså snart gjekk over i frykt og redsel, flukt og store strabasar.
Barnet i krubba er no eit lite flyktningebarn.

Dermed er vi midt inne i jula sine veldige kontrastar. Kontrastar vi opplever på kroppen den dag i dag. Den eine dagen gler vi oss over familesamvær, gåver og overflod av god mat. Den neste har vi isingar langs ryggen over vonde overskrifter som fortel at døden ikkje tek juleferie.

Ei stor glede, forkynte engelen.

Men for Maria skulle barnet ho hadde fødd gje henne mange tårer.

Dei første felte ho sikkert den dagen det gjekk opp for henne at sjølvaste kongen var ute etter å drepe barnet. Kanskje nådde ryktet henne, ryktet om at soldatar fòr rundt i den vesle byen og tok livet av småborn. Av gutar under to år. Det er så vi ikkje kan fatte rekkevidda av det.

Ein som hjelper oss å sjå julekontrasten er han som vart prestevigd i lag med meg og ei rekkje andre tilbake i 1979. Arnfinn Haram. Presten og prosten som tilslutt valde paven framfor Den norske kyrkja. Det har gått 1 ½ år sidan han døydde. Mange sørgjer enno over han. Arnfinn var mykje meir enn ein prest. Han var også ein stor diktar, og salmen vi snart skal syngje er ei av gåvene frå han som vil leve vidare etter han.

”Djupaste mørker ligg over jord,
frosthard er marka, stjerna står stor…”

Julesalmen om Maria som skulle oppleve dei store kontrastane. Gleda ved barnet. Men også marerittet. Flyktningemarerittet. Og endå verre: sverdet i sjela hennar då ho ein mannsalder seinare stod ved foten av ein kross og sonen Jesus vart torturert inn i døden.

I Anfinn Harams velvalde poesi høyer vi juleunderet skildra slik:

Tettast ved krubba, moderleg god
vaker Maria, glad er ho no.
Guten ved barmen, tvegen og fin;
Gudeson er han, sjå kor han skin.

Dette vesle barnet – gudsonen – var heilt frå spebarnstida eit mål for alle som ville han vondt. Herodes hadde aldri sett Jesus. Men berre ryktet om at eit barn som kunne verte kongens konkurrent,  var nok til å setje despotiske krefter i sving.

Despotiet tok overhand då den vaksne Jesus vart krossfesta. Vondskapen i verda gjorde det naudsynt. Vondskapen i verda fullførte det som som måtte gjerast. Med Maria som vitne:

Maria, Maria, visste du vel
alt som deg ventar: Sverd i di sjel,
naglar og tornar, blod på ein kross!
ofrast lyt Sonen, ofrast for oss.

Vegen frå mørke fødselsnatta der lyset frå himmelen skein, skulle gå vidare ut i ei mørk verd. Vegen gjekk langs ein flyktningesti. Til Egypt. Til landet som Jesu forfedrar hadde flykta frå. Flyktningen Jesus med sine flyktningeforeldre minner oss på dei millionar av flyktningar som akkurat i dag kjempar desperat i landa som grenser opp mot det heilage landet. Frå Syria flyktar dei i millionar denne jula. Flukt ut i det djupaste mørket.

Om det verkeleg er slik at avisa Vårt Land hadde rett då det stod på leiarplass i førgårs at ”Julens hovedbudskap er godhet og omsorg” – så verkar det i så fall som om nordmenn har misforstått jula totalt. Vi veit å vise omsorg for vår eigne. Men flyktningane frå Syria, dei stengjer vi grensene for.

I oktober i år stod det ein artikkel i Bergens Tidende om temaet. (15.10.2013). Der las eg at Sverige tek mot 15.000 flyktningar i året frå Syria. Irak tek mot 200.000,og fattige Libanon 700.000. I vårt eige land, det rikaste på kloden, bråkar vi om å ta mot 1000 ekstra kvoteflyktnigar.

Vi har ikkje råd. Kanskje har vi brukt så mykje på oss sjølve og på vår eigen velstand i jula at det ikkje lenger er rom for å vere god og å vise omsorg. Ikkje for andre enn for meg og mitt og mine.
Ville vi opna grensene våre i 2013 for Jesus, Maria og Josef på flukt frå despoten Herodes? Det finst parallellar til den mannen i lys levande live i vår tid!

Jula er full av kontrastar. Jula er skinande lys. Jula er tungt mørke. Jula er ei påminning om undergangskrefter, men endå meir ei forkynning av frelse. Jula er framfor alt glede over barnet som splittar alt mørke og all vondskap og som tenner lys der sorg og hjelpeløyse tilsynelatande er uovervinnelege krefter.

Difor er det så godt for oss at vi på Romjulssøndagen kan få syngje og be med orda vi har arva frå broder Arnfinn:

Djupaste mørker ligg over jord,
alt fekk du prøva, Jesus, min bror.
Gå ikkje frå meg, Herre, eg bed!
Ven frå det høge, du er min fred!

Amen

Guds ufattelege vegar

1.juledag 2013
Åsane
Johs 1,1-14

Jula har så mange fasettar. Så mange småbitar som til saman utgjer ein heilskap og som dannar det vakre bilete av høgtid og glede som samlar nasjonen vår på ein heilt spesiell måte når året er på det mørkaste og våtaste og tristaste, reint meteorologisk.

Det vi ser lettast er festen. Familiehøgtida. Pynten. Maten. Gåvene. Alt dette som vi gjennom desember brukar så mykje pengar på, og som det meste sirklar rundt.

Også i kyrkja vår er det stort sett det same som går att, år etter år, når vi feirar tradisjonar som vi knapt ynskjer å bryte. Vi opplever dei trygge og gode. Difor held vi på tradisjonane.

Men så dukkar det innimellom opp litt som er nytt. For eksempel det at vi for eit par år sidan fekk nye tekstrekkjer. Difor las vi i dag frå Salomos ordspråk. Vi las om Visdommen, og vi er dermed utfordra til å sjå nærare på ein av desse fasettane i julebiletet som dei fleste av oss knapt har reflektert over.

Vi las for eksempel:
Herren bar meg fram som sitt første verk, før hans gjerninger i fjerne tider. Fra eldgammel tid ble jeg formet, i begynnelsen, før jorden ble til. Jeg ble født da dypene ikke fantes og de vannrike kildene ikke var til. (Ordsp 8,22-24)

Orda er sagt om Visdommen. Men utan at vi har tid til å argumentere for det her og no, vågar vi å slå fast at det også er Kristus som talar. Kristus er Visdommen. Visdommen er Ordet, Logos. 

På juledagen har vi fått eit glimt bak skapinga. Korleis det var i opphavet. Der Kristus også var. Høyr ekkoet frå den opphavlege æva:  Jeg var til glede for ham dag etter dag og lekte stadig for hans ansikt. Jeg lekte på hans vide jord og gledet meg med menneskene.

Frå dette tilværet i det evige kom han og vart menneske. Ubegripeleg for vår tanke. Den største visdom frå Gud handlar om han som sjølv er Visdomen. Han som for vår skuld vart menneske i jula og som seinare let seg krossfeste og gjekk i døden for å frelse ei heil menneskeslekt. 

Paulus skriv om det: Den største visdom frå Gud handlar om det som mange menneske oppfattar som dårskap.
 Å, dyp av rikdom og visdom og kunnskap hos Gud! Hvor uransakelige hans dommer er,
hvor ufattelige hans veier! (Rom.11,33)

Vi vil leite etter Guds visdom på denne juledagen. Søkje etter det han vil syne fram. Vi startar med å reise oss og syngje juledagens høgtidsvers som står på nr. 41 i salmeboka.

Guds vegar er ufattelege, seier Paulus i Romarbrevet.
Guds vegar går frå æva av. Der Kristus også var til stades allereie før Gud skapte verda.Han var i begynnelsen hos Gud.  Alt er blitt til ved ham, uten ham er ikke noe blitt til.

I jula, der barnet Jesus står så midt i sentrum, er det ein spanande tanke og ein fargerik fasett i julebiletet å tenkje på det vi har lese om Visdommen, Logos, Ordet, Kristus – frå Salomos ordspråk: Jeg var til glede for ham dag etter dag og lekte stadig for hans ansikt.

Kan du sjå Kristus langt tilbake i æva, leikande for Guds ansikt mens Gud i sin visdom planlegg skapinga av verda, av menneska, av alt det som er til?

Kan du høyre lyden av skaparordet som ordnar universet og jorda til ein stad å leve for oss menneske? Han brukar Ordet som sitt verktøy. Han sa. Og han skapte.

Men Ordet er meir enn eit verktøy. Ordet er Gud. Og Ordet er Kristus. Ordet er visdom. 

Vi må enno ein gong stemme i med Paulus som har sagt det slik: Å, dyp av rikdom og visdom og kunnskap hos Gud! Hvor uransakelige hans dommer er, hvor ufattelige hans veier!

Desse Guds ufattelege vegar svingar seg ned gjennom tida. Gjennom historia. Ved enkelte vegkryss står det fram menn, sende av Gud, for å opplyse Guds vegar for menneskeslekta. Abraham som såg mot himmelen, talde stjerner, og trudde på Gud. Slik bar han Guds velsigning inn i verda.
Moses, som var folkeføraren, han tala med Gud, og han bar Guds gode bod ned til oss. Ti bod til å innrette våre liv etter.

I andre vegkryss stod profetar for å peike ut retning og vegval for dei som leita seg fram langs Guds ufattelege vegar.
I det siste vegkrysset før Kristus kjem gåande på Guds veg inn i vår tid, står døyparen Johannes. ”Han skulle vitne om lyset, så alle skulle komme til tro ved ham. Selv var han ikke lyset, men han skulle vitne om lyset.” Slik har vi høyrt det lese om døyparen i dag.

No skin lyset for oss.
No er lyset frå det høge tend. Skapingslyset. Vi veit at Guds første skaparord var nettopp dette: ”Det skal bli lys” (1.Mos 1,3)
No kjem ordet heilt inn i livet vårt. No lyder ordet frå Guds munn for øyro våre. Ordet som har rot tilbake før tida kunne målast med kalender og klokke. Ordet som vart menneske lyder i dag: ”Det skal bli lys”

Lyset skin i mørket.
Lyset skin på vegen der Kristus kjem til oss. Han som går på Guds vegar inn mot menneskeslekta. I dette lyset frå det høge er det at vi må kjenne han som kjem til oss.

Mange i verda ville ikkje kjenne han.
Mange rundt oss som vi lever i lag med vil ikkje kjenne han.
Kanskje er dei så blenda av alle lysa i verda at lyset frå himmelen ikkje er synleg? Vi stirrer så lenge på kjøpesenterets neonlys og fargesprakande reklame at lyset gjennom det kyrkjelege glassmaleriet vert ukjenneleg. 

”- verden kjente ham ikke” seier evangelisten Johannes i dag om han som kom. Om det som hende då Gud vart menneske. Då vegen hans var ferdig bygd inn i ei veglaus slekt av menneske på så mange slags avvegar Gud går sine vegar inn i vår tid, inn i vår verd.

Guds vegar er ufattelege. Det må vi gje apostelen Paulus rett i.
Nettopp fordi Guds vegar og Guds tankar ikkje er til å begripe, er det at vi som kyrkje samlar oss i kvar ein krok over heile verda. Men vi samlar oss ikkje for å forstå på denne juledagen. Vi samlar oss i tru.
Det ufattelege og ubegripeleg går utanpå forstand og logikk.
Seinare i dag, når vi nærmar oss noko anna uforståeleg i kyrkja sitt liv, nemleg nattverden, så brukar vi eit liturgisk uttrykk: ”Stort er troens mysterium”

Jula er ein del av dette ”troens mysterium”. Og nettopp trua vår er det som opnar augo våre for det uforståelege og ubegripelege.

Å gå tilbake til tida før skapinga ligg utanfor fatteevna vår. Å forstå einskapen mellom Ordet og Gud, mellom Gud og Kristus, mellom skaparordet og han som vert menneske, det maktar ingen filosof eller teolog. Det har vi ingen som kan gje forklaring på.

Men trua vår kan halda fast på mysteriet.
Og juledagen er dagen for at lyset skin inn mot sentrum i det kristne mysterium. Lyser opp for trua vår.

Guds veg nådde eit mål. Langs den vegen kom han sjølv til oss. Eit lite menneske kom til oss. Dette vesle mennesket er Gud sjølv. Samstundes er dette mennesket Guds son. Og den vesle er også son av Maria, altså av kjøt og blod som deg og meg. Han er vår himmelske bror.

Vi er ved eit vegkryss. Vi lyttar til lyden av Ord frå det høge her i vegkrysset. Han kom til sine eigne. Den første gong han kom tok hans eigne ikkje i mot han.
Men i dag? I dag vil vi opne våre hjarto og våre liv. Opne for å hylle, prise og tru på han som sjølv er Ordet som lyder.
Høyrer du kva han seier denne juledagen?

”- alle som tok i mot ham, dem ga han rett til å bli Guds barn”

Den første jula vart eit Guds barn fødd inn i vår verd. I denne verda tek vi mot barnet i jula 2013. Slik vert vi mange born som høyrer han til. Mange søsken i trua.

Og vi ser fram til å hylle han. Vi hyllar han i dag med vår lovsong og vår tilbeding. Men vi skal også hylle han på den andre sida av æva.

Vi las at ein gong var det slik at det kunne seiast: Jeg var til glede for ham dag etter dag og lekte stadig for hans ansikt. Jeg lekte på hans vide jord og gledet meg med menneskene.

Vårt mål er at han som kom frå æva for å verte menneske og vår bror; at han skal ta oss med tilbake dit han kom frå. Der skal vi som tek mot han i dag halde fram med leiken for Guds ansikt. Han være ære i alle æve.

AMEN 

Stille jul

Julaftan. 2013
Åsane – Ytre Arna
Lukas 2.1-20

Stille.

Har du tenkt på at vi ofte møter ordet stille når det endeleg er jul.

«Det lyser i stille grender» song vi nettopp.
Snart skal vi syngje: «Stille natt, hellige natt»

Stille går att som eit viktig ord i fleire julesongar. «Så enkelt og stille kom Gud til vår jord» syng vi i ein anna salme.

Eg trur det var stille den natta det hende. Mørk natt med stjerner. Ingen bilar. Ikkje lys frå reklame. Juletreet hadde ingen tenkt på. Ein og anna lampe lyste i dei små vindaugo i nokre av husa i Betlehem.
Der Josef og Maria hadde funne seg tak over hovudet var det også stille. Litt skraping av føtene til dyra. Kanskje kunne dei høyra at dyra togg i seg maten. Tung pust av søvnige dyr. Utanfor: Lydar av raslinga frå grashoppene. Men elles: Stille natt!

På Betlehemsmarkene var det same stemninga: Stille og roleg. Sauene kvilte i fred. Gjætarane som passa sauene varma seg ved bålet og prata lite saman. Duppa litt av innimellom, men gløtta opp no og då for å forsikre seg om at alt var bra med dyra dei hadde ansvar for.

Når vi i desse siste dagane før julaftan har hatt det travelt, er det mange mellom oss, ikkje minst av oss vaksne, som har lengta etter at det skulle verte ro. At freden skulle senke seg. Julefred er det mange som ynskjer seg.

Men sant å seie er det lite stille og fredfull ro å finne på ein slik dag. Vi har enno ikkje roa heilt ned. Heime er det framleis stress med å lage mat. Kanskje er det ein og anna detalj som skal på plass i huset for vi skal ete og gje kvarandre julegåver.

Og når vi kjem så langt, då er det i alle fall ikkje stille.
For kven kan vel vere stille og roleg når ein enno er 6 år og det ligg ein haug med gåver og ventar. Gåver som er harde. Pakker som er mjuke. Gåver som har lyd. Gåver vi kan lage lyd med. Ting vi har ynskja oss. Kanskje noko vi ikkje ynskte oss. Kanskje får vi noko som overraskar veldig og som vi blir kjempeglade for.

Det er enno mykje spanande som ventar denne dagen. Og det er vel å be om for mykje om ein ber om at det skal vere stille.

Eg ynskjer at det skal vere stille på julaftan.Men ikkje musestille kvar minutt på dagen. Ikkje stille og furtande når vi opnar pakkane. Ikkje taust og tregt når vi et god julemat. Då skal vi ta ut alt vi er så glade for i dag. Glade for alt vi får. For alt vi kunne gje bort som fine gåver. Glede for familie og vener. Glede over fest og høgtid. Over pinnekjøt, juletre og familiefest.

Men stille ettertanke akkurat no. Her i kyrkja. 

Så flott at du fann vegen hit i dag. For nokre minuttar no kan vi stengje ute alt det travle. Alle dei høge lydane som forstyrrar julefreden. Her kan vi snakke slik dei av og til gjer i barnehagen – med innestemme!

No er vi stille ein liten augneblink og lyttar til kva  som skjer på julekvelden.

Kjenn på at det er godt å roe ned. Vere tett i lag med dei du kom hit saman med. Kanskje på eit fang?

Prøv å lytte etter  julelyden akkurat no.
Du høyrer neppe så mykje. Men tenk på lydane frå det vi har lese om nettopp. Dei forsiktige lydane i den stille stallen der Maria og Josef ventar. Mens det er stille.
Så kjem det brått lydar. Frå Maria som har det vondt. For alle som har født eit barn har fortalt at det er vondt. Så kom det en heilt ny lyd i stallen. Frå barnet som skreik. Barnet som gret. Barnet som til slutt roa stille ned. Forsiktig lyd frå guten som fekk drikke seg mett av Marias morsmjølk. Lydane av dette er ikkje å høyre her i kyrkja. Men når vi er stille og tenkjer etter, kjem lydane til oss likevel. Vi veit at dei var der. Vi er stille og tenkjer etter. Kva er det eigentleg vi høyrer?

Det er lyden av det engelen fortalde om.
For  engelen var ikkje stille. Han ropte det ut så dei sovande gjætarane skvatt og sauen sprang til alle kantar. Han ropa ut mens englemusikken og englesongen tona i bakgrunnen: «I dag er det fødd dykk ein frelsar i Davids by»

Det er julelyden. Julelyden er lyden av englerøyster. Først ein engel som fortel at no har det hendt. Det er fødd eit barn. Maria er mora. Barnet er Jesus.

Og den vesle er ingen vanleg liten gut. Han er det òg. Men han er så mykje meir. For dette er guten frå Gud. Guds eigen son. Han som vart eit lite menneske.

Dette som er så forferdeleg vanskeleg å forstå. Difor må vi av og til vere litt stille slik at vi kan ta det til oss. Tenkje etter mens vi er stille. Gud kjem til oss. Det vesle barnet som heiter Jesus og som søv roleg og fint i ein stall, han er frå himmelen.

Julelyden er difor, for det andre, lyden av songen frå englar som syng så flott at alle andre lydar vert som støy til samanlikning.

Her i kyrkja etterliknar vi englesongen. Vi syng dei finaste og vâraste songane vi kan. Songane om Jesus som vart fødd. Dei glade songane som vi stemmer i og som bryt alle grense for lyd. For når julesongane tonar ut i kyrkjerommet skal ingen vere stille. Då skal dei høyre det så langt ut som vi berre kan få det til. Då skal dei gode lydane strøyme frå kyrkjedører og kyrkjevindauga. Då skal musikken snart blande seg med klokkeklang frå kyrkjetårnet. Klokker som fortel alle som vil høyre at engelen kom til oss med bod om at Jesus er fødd. Han er frelsaren vår.

Han er den som kan ta oss med inn til Gud.

Difor skal vi både lytte til og sjølve ta del i lovsongen for at frelsaren var fødd, Han som kom frå Gud. Han som var Gud i eit lite barn.

Vi må lytte etter julelydar i kveld. Vi må vere stille så vi høyrer at det er roleg. Vi må lytte etter barnet som fortel at Gud er her. Mellom oss. Vi må lytte etter engleorda om at barnet er vår frelsar. Og vi må lytte etter lovsongen. Julelyden som prisar Gud for eit under vi aldri kan forstå, men som vi kan opne oss for som den største av alle julegåver.

Vi ynskjer kvarandre ei stille og velsigna julefeiring.

God Jul

I tvil

3. s i adventtida I – 15.12.2013
Arna
Matt. 11, 2-10

Når ettermiddagsmørkret senkar seg her på våre breiddegrader, så er det godt med noko som lyser opp, også hjå oss. Det er godt å samlast til gudsteneste i adventtida. Det er godt å tenne lys inne. Det skaper glede og forventning med adventkransen som brenn. Og det er ikkje berre kalenderen og termometeret som gjer at vi treng å feste augo og sinnet vårt på det som lyser opp. For det er mangt rundt oss som får mørkret til å kjennast knugande og tungt, sjølv om det hadde vore høgaste sommar.

På TV-skjermen grin dei sterke og vonde bileta mot oss. Sidan sist vi hadde advent har det vi omtalar som kriser avløyst kvarandre. Kontinuerleg klimakrise. Finanskrise i Europa. Eg sjølv flytta for eit par veker sidan frå Åsane til Knarvik, og opplevde for nokre dagar sidan at dei som har bygd hus for meg står utan arbeid og løn no når jula nærmar seg. Nesten 200 familiar i Nordhordland er ramma av ein svær konkurs i lokalmiljøet. Frå øya rett utanfor Bergen der eg var prest berre for nokre få år sidan, hørde vi i veka som gjekk både om dødsulukke og drap. Og alt dette som angår vår kvardag vert ramma inn av stadige konfliktar, krigar og naturkatastrofar ute i den store verda. 

Det er ikkje berre fordi vi bur langt mot nord at vi kan tale om mørketid.

I vårt eige land ser vi korleis rikdommen vert større og større for mange av oss, nesten for kvar dag som går. Samstundes veit vi at fattigdomen aukar hjå ein del av oss. Skilnaden mellom dei som har mykje og dei som har lite og ingenting vert større og større. Fortvilinga hjå dei som taper, er mørk som natta. Kva slags lys skal dei speide etter, dei som ikkje får endane til å møtast? Og korleis skal det gå for dei som er truga av å misse det dei har?

Vi treng lys i mørkret, dei aller fleste av oss. Slik han også gjorde det; døyparen Johannes. Vi kan vere trygge på at det vart mørkt i fengselscella der han sat. Mørkt, kaldt og trist. Kan hende såg han, gjennom gitteret i cellevindauga, bort på den strålande opplyste borga der fylkeskongen Herodes heldt til. Det var stort sett dei einaste lysglimt han hadde i sitt mørke fengselstilvære.

I cella si fekk han god tid til å gruble over korleis livet hadde endra seg for han. Frå lyse og gode dagar den gongen han heldt til ute ved Jordan-elva, og folk kom i store flokkar til han for å verte døypt, til no når han sat fengsla og lagnaden kvilte i hendene på den lunefulle Herodes.

Rett nok fekk Johannes av og til besøk i fengselet av nokre av læresveinane sine. Slike som han i si tid hadde døypt i Jordan. Og dei kunne fortelje at no samla dei seg, dei store flokkane som tidlegare hadde kome til Johannes, rundt Jesus, slektningen hans. Johannes tenkte ofte på det som hadde hendt mellom han sjølv og Jesus. Han hugsa sine eigne, kraftfulle profetiske rop: Vend om, for himmelriket er nær! Og mens han forkynte på denne måten, var det at han såg Jesus kome til seg for å la seg døype av Johannes. Særleg godt hugsa Johannes duva som dala ned over Jesus under dåpshandlinga, og ikkje minst den veldig røysta som lydde frå himmelen då Jesus steig ut i Jordanelva: «Dette er Son min, han som eg elskar, i han har eg mi glede.» Matt 3:17

Johannes hadde høyrt Guds eiga stemme som vitna om kven Jesus var. Det var difor med full rett at Johannes også hadde tala profetisk om Jesus då han hadde peika han ut og sagt: «Sjå, Guds lam, som ber bort synda i verda! Joh 1:29

Johannes hadde mykje å minnast, og mykje å tenkje på der han no sat i cella si. Men mørkret i cella gjorde sin verknad, også på Johannes sitt sinn og på tankane hans. Johannes hadde hatt så store forventningar til Jesus. Han hadde sagt så store ord om Jesus. Han hadde peika Jesus ut som Messias, frigjeraren. Han som skulle kveikje lyset for jødefolket.

Men i det mørke fengselet vart Johannes meir og meir i tvil. Kvifor tok ikkje Jesus snart til seg kongemakta si? Kvifor sende han ikkje den vonde Herodes og den endå vondare kona hans, Herodias, bort frå kongsborga? Kvifor greip ikkje Jesu inn, slik at han sjølv, Johannes døyparen kunne kome ut or dette mørke og fæle fengselet?

Døyparen Johannes var komen i tvil!

Profeten, - han som Jesus sjølv omtalar som den største av alle som er fødde av kvinner - han tvilte på det han sjølv tidlegare  hadde høyrt om Jesus og det han hadde sagt om Jesus. Difor er det òg at dette fortvila skriket frå Johannes i den mørke cella når fram til Jesus via læresveinane hans: 

«Er du den som skal koma, eller skal vi venta ein annan?» Matt 11:3

Mørke tankar i ei mørk tid vart ikledde ord og nådde fram til Jesus.

Og mange mellom oss kjenner seg igjen. Når vanskane i livet tårnar seg opp, når livssituasjonen vert fortvila nok, så kjem snart òg anfektinga og tvilen. Slik det var for Johannes, slik har mange det i dag og. Mørkret senkar seg. Lyset er så langt borte, og skimtar vi lyset, så ser vi det kan hende gjennom noko som for oss er som eit gitter.

Korleis kvar og ein av oss kjenner det i adventstida akkurat dette året, er sikkert noko ulikt. Men sams for oss som er i lag nett no, er at vi har funne vegen til Guds hus denne adventsøndagen. Vi vert møtte av bodskapen om han som ein gong kom til jorda. Han kom den aller første jula. Ein gong skal han kome attende til jorda. Då skal han hente oss heim til seg. Inn i Fars hus – det som har så mange rom. Det høyrde vi om i kyrkjene våre sist adventsøndag.  Men tvers gjennom heile adventtida går det igjen at Jesus kjem til oss i dag, her og no.

Maktar vi å tru dette?

Er det mogeleg for oss å sjå kor stort dette eigentleg er, for kvar og ein av oss? Eller  kastar det mørke som skjer i oss sjølve eller i verda rundt oss, slike skuggar inn over våre liv at til og med Jesus, han som kallar seg sjølv for lyset for verda, vert eit lys som sloknar slik at mørket vert endå tettare?

«Er du den som skal koma, eller skal vi venta ein annan?» spurde Johannes.

Er det slik du også tenkjer om Jesus?

Du er i så fall langt frå den einaste som kan verte ramma av giftige pilar med tvil.

Men midt i vårt mørke, anten det berre er vintermørket som vil vika plassen for meir og meir lys når berre sola på himmelen kjem i ein betre posisjon om nokre få dagar, eller det er mørket i ditt eige sinn, eller det er tunge og mørke saker i samfunnet rundt oss; midt i dette mørket står Jesus i dag fram og innbyr oss til å sjå endå betre etter. Han vil så gjerne at du skulle få sjå det store lyset, fordi han kallar seg sjølv for lyset for verda.

 Jesus svara: «Gå og fortel Johannes kva de høyrer og ser: Blinde ser, og lamme går,  spedalske blir reine, og døve høyrer,  døde står opp, og den gode bodskapen blir forkynt for fattige. Matt 11:4-5

Er det vanskeleg å sjå Jesus i vår tid?

Kan hende er det det. Men sjå deg likevel rundt. Du er i Guds hus nett no. Evangeliet vert forkynt for fattige, og vi må leggja til: -for rike - Arnafolk! Dette er eit av teikna på at Jesus er nær oss.

Når Jesus siterer for oss desse orda, så viser han eigentleg til skriftene. Han siterer eldgamle ord frå profeten Jesaja. Akkurat dei orda vi har lese tidlegare i gudstenesta då vi las frå GT.

Jesus vil drive bort Johannes sin tvil ved å vise til skriftene. Han vil demonstrere at profetiar er til å stole på. Skriftord svevar ikkje i lause lufta som vakre ord utan konkret innhald. Det som vart sagt skal skje. Og- seier Jesus: No skjer det! Det hender under og teikn. Blinde ser, og lamme går,  spedalske blir reine, og døve høyrer,  døde står opp. 

Men slikt skjer ikkje lenger, seier du kan hende.

Eg seier endå ein gong: Sjå deg rundt! Åndeleg blinde menneske har fått opne augo. Dei har sett Jesus. Dei som sa at trua på Jesus ville døy ut med dei gamle, tok feil. Nye kristne har kome til. Nye som har sett som og som trur. Unge kristne. Framleis fyller vi kyrkjene opp. Trass i motstand frå mange i det offentlege rom. Born vert døypte, slik vi har gjort det i dag. Og i kyrkja forkynner vi om lyset i mørket. Lyset frå Gud som skal lyse, skine og setje lyskastar på han som kom, og som skal bere bort syndene våre slik døyparen Johannes tala om.

For mange år sidan song Kristin Solli Schøien om dette på sin spesielle måte:

Hvem sier at kirker er tomme?

Gud var i kirken i dag.

Framme i kirkekoret

Hørte jeg vingeslag. 

Hvem sier det ikke skjer under?

En gang ble vann til vin;

i dag ble vinen og brødet

til frelse for sjelen min.

Hvem sier at Gud bare dømmer?

Jeg møtte en kjærlig Gud.

Han selv ba meg om å komme,

han fulgte meg da jeg gikk ut.

Er ikke det et under

At jeg som er ussel og stygg

Og egentlig burde dømmes

Får lov til å være trygg?

Det er mørketid. Det er adventtid. Men midt i mørkret og midt i advent har vi lyset. Vi har Jesus.

Vi får lov til å tvile. Vi får lov å rope: Kvar er du, Gud?

Men når du no er komen til Guds hus i denne tida, anten du tvilar eller trur, så skal du opne augo dine og sjå at det lyser. Han som er den som skulle kome, han kom! Han er her. Han kveikjer eit lys i dag, på 3.søndag i adventtida. Eit lys som splittar mørkret; mørkret i oss, mørkret rundt oss, mørkret i verda.

Det har til og med skjedd under i denne gudstenesta i dag. Tre born er borne til dåpen. Vi såg ikkje Guds hand som bøygde seg ned og rørte ved dei. Men det er kyrkja si faste tru at det var nettopp det som hende. Gud er nær i dåpen. Han rører ved borna og gjer dei til sine. Då Jesus sjølv vart døypt, kom det ei due frå ein open himmel og Johannes døyparen høyrde ei mektig stemme. I dag oppfyltest skriftordet om at dette var Guds son som var nær: «Dette er Son min, han som eg elskar, i han har eg mi glede.»

For oss er det kanskje meir som Kristin Solli Schøien uttrykkjer det:

Hvem sier at kirker er tomme?

Gud var i kirken i dag.

Framme i kirkekoret

Hørte jeg vingeslag.

Det skjer til og med fleire under her i kyrkja i dag. Snart skal du få kome fram til altaret. Knele ned og ta i mot Jesu lekam og blod.

Hvem sier det ikke skjer under?

En gang ble vann til vin;

i dag ble vinen og brødet

til frelse for sjelen min.

Vi skal ikkje venta på nokon anna. Jesus er her. Han er her for oss alle!

Forventning

2. s. i adventtida. I – 08.12.2013
Eidsvåg
Johs 14,1-4

Eg er ganske sikker på at året som no snart er slutt har vore eit år fullt av spaning og forventning i minst ein familie her i kyrkja. Mor og far og søsken har venta på det som skulle skje. Ein fødsel. Eit nytt menneske. Familien skulle verte større.

I advent i år har vår kyrkje fått ei ny salmebok.
Her i Eidsvåg vil de vente litt med den. Vente med å pakke den opp til det vert jul, og det er heit fint.
Men lat meg sitere litt frå ein av dei nye salmane i den nye salmeboka. Edvard Hoem er forfattaren, og han har sett nydelege ord på situasjonen der mor og far ventar på barnet som skal kome. Hoem uttrykkjer det slik på nr. 305 i vår nye salmebok:

Vente, vente Herrens time,
barn som no blir til i meg.
Mine hender grip all verda
når eg stryk og kjenner deg!
Vente, vente, heilt aleine
styrer du mot denne verd.
Bur i meg bak fjerne himlar,
er ein annan, er meg nær!

No har den biten av spaning og forventning fått si utløysing. I dag kan de vise fram barnet her i kyrkja. Glade og stolte. Høgtideleg har vi døypt. Lys er tent. Til og med adventlys har de søsken tent for oss alle. Forventningane skal leve vidare inn i tida som opnar veg fram mot jula. Då skal det enno ein gong handle om fødselen. Men ein heilt annan fødsel for lenge, lenge sidan, og som heile verda kvar einaste år minnest på nytt og på nytt.

Adventtida er tida for forventning. Og det er tida for å vente. Vente på han som kjem til oss. Han som kjem til verda i ein fødsel. Han som kjem frå Gud. Han som er Gud, men som kjem til oss som eit lite menneskebarn. Han kjem, sjølv om han allereie har kome. For han som kjem, han kom den gongen den første jula. Og så skal han kome enno ein gong. Han skal kome tilbake for å hente sine heim til seg. Og mens vi leikar litt med grammatikken: Å kome – kjem – kom - skal kome, så  ventar vi. Med forventning.

Slik har det vore tilbake i uminnelege tider.
Tidlegare i gudstenesta las vi dei eldgamle orda frå GT – frå Salme 33:
”Vår sjel venter på Herren; han er vår hjelp og vart skjold …
La din miskunn være over oss, Herre! Det er deg vi venter på”

Eg sa nett at i advent handlar det også om å vente på at Jesus ein gong skal kome tilbake og hente oss heim til seg. Det er om dette vi kvar søndag  les denne kjende formuleringa som vi kjenner i vår truvedkjenning. Der heiter det om Jesus at han ”.. fòr opp til himmelen, skal derfra komme igjen  og dømme levende og døde”

Det er ikkje alltid så lett å tale om at at Jesus skal kome att. Mange vert redde av slike ord.  Det er også mange som tenkjer at når Jesus kjem for å hente sine heim, så skjer det ved at nokon døyr. Det er det også vanskeleg å tenkje på og å tale om. Og i alle fall er det vanskeleg å knyte forventning til eit slikt tema. 

Men i evangeliet vi har fått høyre i dag uttrykkjer Jesus seg med ord som likevel maktar å pirre forventninga i meg. Vi høyrde han tale om Fars hus. Huset med dei mange rom. Staden han skal stelle i stand for oss. Og han seier altså: ” – når jeg har gått og gjort i stand et sted for dere, vil jeg komme tilbake og ta dere til meg, så dere skal være der jeg er.”   
Høyrde du: Han som kom til oss seier også at han vil kome tilbake for å ta oss til seg. Han vil kome tilbake frå Fars hus. Der det er så god plass i dei mange rom. Der han laga til for oss. Der mange allereie har flytta inn. Inn i huset der eg trur det er konstant fest og glede.

Når eg les desse orda, får eg ein boktittel frå Karsten Isachsen si hand i tankane. Han har skrive ei bok som heiter: "Nøkkelhull mot evigheten"

Gjennom tekstane denne søndagen er det som om vi får ein liten glimt inn i den store æva. Omtrent som det vi kan sjå av eit rom om vi kikkar gjennom nøkkelholet. Vi ser lyset. Vi ser kanskje at noko rører på seg. Så pass mykje at vi forstår at der er det liv. Kanhende høyer vi godsnakk, glad latter eller mjuk musikk som sivar ut til oss gjennom det same nøkkelholet. Men den fulle livsutfaldinga der inne anar vi berre breidda av.

I adventtida er vi slike som har ein Herre som bur i eit hus med mange slike rom. Vi kan lese andre stader i Bibelen om at Jesus fortel likningar som viser oss eit festhus, eit hus der det er gjestebod, og der han er Herren som går ut frå huset for å by inn til fest. Og då gjeld det om å vere klar til å følgje med han som kjem for å hente oss inn til denne festen. Då er di og mi oppgåve å ha alt klart og ferdig til han kjem heim frå det flotte gjestebodet. (Luk.12,35f)

Men i mellomtida kan vi driste oss til ein gløtt gjennom nøkkelholet. Det vesle vi ser fyller oss med forventning og glede og lyst til også å få vere med der.

Men berre han som er herren vår kan ta oss med dit inn. Vi må vente på at han kjem. Vi må ikkje sovne av eller sløvne bort slik at vi ikkje er klar til å vere med på fest når han brått kjem for å hente oss.

I dag skal vil leggje auga inn til det kikeholet Gud har gjeve oss for at vi skal få ein glimt av det som ventar oss på den andre sida. Dette kikeholet er rett og slett det vi kan lese i Guds ord, i Bibelen. Ser vi etter der, inn i det største rommet i huset til Far, det som har så mange rom som vi elles berre anar at det lyser frå, men som vi registrerer gode lydar frå, og der vi ser at det rører seg i liv, der gjev Gud oss også von om at vi kan få møta att dei som døden skilde oss frå her i dette livet. Difor er det forventning knytt til å møte Jesus. Difor kan vi gle oss til å vere i lag med Far i huset med dei mange rom.

I dag er fokuset på å vente. Vente på at huset skal vere klart. At mitt rom heime hjå Far i 

himmelen skal stå ferdig til innflytting. Der er uendeleg mykje forventning knytta til alt dette. 

Eg veit personleg mykje om det, for i veka som gjekk, kunne eg og kona mi flytte ut av tenestebustad og inn i eigen privat bustad. Nytt hus. Nye rom. Nytt utsyn. Nye menneske rundt oss. Spaning og forventning.

Ein gong kom Jesus til deg og meg. Han flytta inn mellom oss. Det var i jula. Med spaning og forventning førebur vi oss til å feire den høgtida enno ein gong.
Ein gong skal vi kome til Jesus. Det skjer når han hentar oss heim til huset  med dei mange rom. Også det må vi førebu oss på. Førebu oss ved å velje veg og retning slik at vi finn fram, slik at vi ikkje villar oss bort på vegen heim.

”-- dit jeg går, vet dere veien” seier Jesus i dag.

Om vi ikkje veit, så kan vi få vite. Vi kan få vite ved å lytte til Jesus. Ved å lære om Jesus. Ved å opne oss for Jesus i våre liv.
Aldri er det meir å høyre om Jesus, om hans kome og om hans liv, enn det er no i desse vekene i året som vi nett har gått inn i.
Fødselstida står for døra. Forventninga toppar seg. Vi vil møte Jesus og helse han velkomen til oss og følgje han på våre vegar vidare i livet. Følgje han på vegen til Fars hus.

Vente, vente, livets under
skjedde i ein stall ein gong,
gjetarar som sov på marka,
høyrde englane som song.
Korleis kunngjer Gud sin kjærleik
slik at mennesket forstår?
I ein fattig fødselstime
ser vi kvar hans vegar går.
                                                    (Norsk salmebok, nr. 305, v.2)